مراسم سلام یکی از مراسم‌های شاهانه در ایران است که از زمان هخامنشیان به یادگار مانده. در این مراسم به مردم اجازه حضور در بارگاه پادشاه داده می‌شد تا بدون واسطه بتوانند با پادشاه صحبت کنند. این مراسم معمولا در مکان‌های مشخصی در کاخ‌های شاهان انجام می‌شده. ایوان تخت مرمر کاخ گلستان از جمله بناهای قدیمی باقیمانده از عصر قاجاره که در اون مراسم سلام قاجاری با تشریفات خاصی برگزار می‌شده.
اگر دوست دارید درباره این مراسم در ایوان تخت مرمر بدونید به شما پیشنهاد می‌کنیم اپلیکیشن راهنمای صوتی آوایار رو از اینجا نصب کنید.
مراسم سلام در دوران قاجار در ایوان تخت مرمر برگزار می‌شد. این مراسم در ایام نوروز با شور و حرارت بیشتری همراه با جشن عمومی برگزار می‌شد. هنرمندان و بندبازان به اجرای نمایش می‌پرداختند و حیوانات بیشماری از جمله فیل، میمون و حتی خرس‌ها به ارگ حکومتی آورده می‌شدند تا حرکات نمایشی انجام دهند. این مراسم در دوران حکومت فتحعلی‌شاه به اوج تجملات خودش رسید. زیرا این پادشاه قاجاری برخلاف عموی خودش، آغا محمدخان، بسیار اهل تجملات و زندگی پر زرق و برق بود و بسیاری از آداب و رسوم درباری توسط همین پادشاه پایه‌گذاری شد. فتحعلی‌شاه سعی می‌کرد که با تجملات بی‌شمار بی‌کفایتی خودش نسبت به عمویش رو بپوشاند و قدرتی پوشالی را به هم رده‌های خود در کشورهای دیگر نمایش دهد. یکی از تشریفات مراسم سلام فتحعلی‌شاهی قلیانی طلایی بود که پیشخدمت باشی پادشاه در دست می‌گرفت و در نزدیکی شاه می‌ایستاد تا هر از چندگاهی پکی به آن بزند. این قلیان طلایی یکی از نمادهای نمایشی قدرت بود. نکته جالب درباره قلیان مراسم سلام این است که در دوران بعد که پادشاهان به آن پک هم نمی‌زدند پیشخدمت در تمام طول مراسم، قلیان به دست، بالای سر پادشاه می‌ایستاد.
این مراسم در زمان پادشاهان بعدی هم ادامه داشت اما هر سال با گذشت زمان از آداب و رسوم تشریفاتی آن کم می‌شد. یکی از نمایش‌های مرسوم در مراسم سلام قلیان رژه و نمایش فیل‌های هندی بود. در یکی از جشن‌های سلام در زمان ناصرالدین‌شاه اتفاقی هولناک برای یکی از قهوه‌چی باشی‌ها در هنگام نمایش این جانوران عظیم‌الجثه هندی می‌افتد. یکی از فیل‌ها ناگهان یاد هندوستان می‌کند. خوی وحشی‌اش که فیل‌بان‌ها با آموزش سعی می‌کردند آن را رام کنند ناگهان شعله‌ور می‌شود. آتش خشم فیل در میان جمعیت دامن قهوه‌چی‌باشی را می‌گیرد و فیل به سمت این بخت برگشته حمله‌ور می‌شود. از آن جایی که هنوز به حضرت عزرائیل دستور گرفتن جان قهوه‌چی باشی نرسیده بود، عاج‌های فیل در دیوار فرو می‌رود و قهوه‌چی باشی ما بین دندان‌ها به دیوار می‌چسبد. حاضران مراسم سلام ساکت به تماشای نمایش خودسرانه فیل خشمگین می‌نشینند. فیل به همین راضی نمی‌شود. تمام توانش را برای بیرون کشیدن دندانش از دیوار به کار می‌گیرد و در این حین که دیوار را تخریب می‌کند، یک عاجش دچار شکستگی می‌شود. قهوه‌چی باشی قبل از آن که سند کوچش به بهشت امضا شود، از مهلکه جان سالم به در برده و فرار می‌کند. طفلک در گوشه‌ای می‌افتد و از هول فرار از چنگال مرگ از هوش می‌رود. حمله فیل البته برای قهوه‌چی باشی خیلی هم بدشانسی نبوده است. احتمالا دعای مادر یا همسر ساده‌دلی که داشته برای آن که خدا کیسه‌ای بی زحمت به او بدهد، قرار بود این گونه مستجاب شود. وقتی مجددا چشم به دنیا باز می‌کند، نوری به زندگی‌اش تابانده می‌شود و سکه زر به دستانش می‌افتد. شاه برای دلجویی کردن از قهوه‌چی باشی انعامی درست و حسابی به او می‌دهد. عاج شکسته فیل به دستور ناصرالدین‌شاه تحویل موزه دربار می‌شود و شرح این واقعه در کاغذی مکتوب می‌شود.
یکی دیگر از مراسم‌های سلامی که جنجال زیادی به پا کرد، مراسم سلام رضاشاه در سال 1304 هجری شمسی بود که به مناسبت تاجگذاری رسمی او برگزار شد. در این مراسم رضا شاه سخنرانی قرایی برای مردم کرد و سپس سفیر انگلیس به او تبریک گفت و از روی کار آمدن رضاشاه ابراز خوشحالی کرد و در نهایت مراسم با قدردانی رضاشاه به پایان رسید.
شاید بتوان گفت که پرونده آیین هزاران ساله مراسم سلام با تاجگذاری رضا شاه بسته می‌شود و پس از آن مراسم سلام به این شکل با این آداب برگزار نشد. اما خوب است که با جست‌و‌جو و تحقیق درباره این رسوم باستانی از به قهقرا رفتن آن‌ها جلوگیری کنیم. هر آداب و رسومی که در گذشته وجود داشته ریشه‌ای پر معنا دارد و بخشی از گنجینه میراث معنوی ایران زمین است. اگر چشممان را به روی آن ببندیم گویی بخشی از تاریخ را به فراموشی سپرده‌ایم. تاریخی که سندی زنده درباره آن چیزی است که بر سرزمینمان گذشته است.
شما را در اپلیکیشن راهنمای صوتی آوایار به تماشای کاخ گلستان و شنیدن مراسم سلام درباری دعوت می‌کنیم تا شما هم حلقه‌ای در زنجیره تاریخ معنوی ایران باشید.
